Chế biến sâu – Chìa khóa đưa nông sản Việt ra thế giới

Chế biến sâu giúp nông sản Việt nâng giá trị, giảm phụ thuộc thị trường thô. Chính phủ đặt mục tiêu top 10 thế giới năm 2030, tập trung phát triển công nghệ, vùng nguyên liệu, thương hiệu bài bản, và giải quyết điểm nghẽn về vốn, logistic.

Việt Nam, với lợi thế về điều kiện tự nhiên, đã tạo nên một nền nông nghiệp đầy tiềm năng. Tuy nhiên, để vươn mình trở thành “người chơi lớn” trên thị trường nông sản quốc tế, chế biến sâu là hướng đi tất yếu giúp nâng cao giá trị và sức cạnh tranh của sản phẩm. Vậy, ngành nông nghiệp Việt Nam đang làm gì để chinh phục mục tiêu này?

Việt Nam – “Người Khổng Lồ” Về Xuất Khẩu Nông Sản

Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ 15 trên thế giới và thứ hai Đông Nam Á về kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản. Với hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ nhập khẩu, sản phẩm Việt Nam đã phủ sóng toàn cầu, từ các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc đến các nước EU.

Tuy nhiên, một thực tế không thể phủ nhận là phần lớn nông sản Việt Nam chỉ dừng lại ở dạng tươi hoặc sơ chế, khiến giá trị gia tăng thấp và phụ thuộc lớn vào thị trường. Chính phủ đã nhận ra điều này và đề ra chiến lược đưa ngành chế biến nông sản vào top 10 thế giới vào năm 2030.

Chế Biến Sâu – Tăng Giá Trị Lên Tới 10 Lần

Sử dụng nguồn nguyên liệu tại chỗ để chế biến sâu đã mang lại hiệu quả vượt trội. Một doanh nghiệp tại Việt Nam đã chứng minh điều này khi chế biến thạch dừa và nha đam, tăng giá trị sản phẩm lên 5-10 lần và tiếp cận hơn 20 thị trường xuất khẩu, bao gồm cả Nhật Bản và Hàn Quốc. Không dừng lại ở lĩnh vực thực phẩm, doanh nghiệp này còn đầu tư công nghệ để mở rộng sang hóa mỹ phẩm và dược phẩm, kỳ vọng tăng gấp đôi lợi nhuận.

Theo đại diện doanh nghiệp, việc tập trung vào chế biến sâu không chỉ cải thiện giá trị sản phẩm mà còn giải quyết bài toán biến động giá cả và rớt giá nông sản: “Cây nha đam hay nước dừa vốn có giá trị thấp, nhưng khi chế biến, chúng tôi nhắm tới các thị trường lớn như EU và Trung Quốc, nơi có dân số đông và nhu cầu tiêu thụ cao.”

Thanh Long Sấy – Lời Giải Cho Logisitic Và Bảo Quản

Một ví dụ điển hình khác là công nghệ sấy thăng hoa cho thanh long. Phương pháp này giúp sản phẩm giữ được hương vị và hàm lượng dinh dưỡng gần như nguyên bản, thời hạn bảo quản kéo dài lên tới 1-2 năm, trong khi sản phẩm tươi chỉ bảo quản được 40-45 ngày. Điều này giảm thiểu đáng kể chi phí logistic.

“Nếu trước đây, 20kg thanh long tươi mới xuất khẩu được, thì giờ chỉ cần 1kg thanh long sấy. Điều này tiết kiệm lớn về vận chuyển mà vẫn đảm bảo chất lượng,” đại diện công ty chia sẻ.

Những Thách Thức Còn Tồn Đọng

Dù đạt được nhiều bước tiến, ngành chế biến nông sản vẫn đối mặt với không ít thách thức:

1. Thiếu vốn đầu tư: Chỉ khoảng 30% doanh nghiệp chế biến tiếp cận được nguồn vốn ngân hàng.
2. Quy mô nhà máy nhỏ: Hầu hết các doanh nghiệp chỉ cung ứng sản phẩm sơ chế, chưa đầu tư sâu vào chế biến giá trị cao.
3. Logistic yếu kém: Chi phí vận tải cao và hệ thống bảo quản hạn chế khiến nhiều mặt hàng khó tiếp cận thị trường quốc tế.

Riêng mặt hàng rau quả, có tới 76% xuất khẩu vẫn ở dạng tươi hoặc sơ chế. Điều này không tương xứng với tiềm năng của Việt Nam, nơi mỗi năm có thể chế biến tới 120 triệu tấn nguyên liệu nông sản.

Đâu Là Hướng Đi Đột Phá?

Để vượt qua những điểm nghẽn, nhiều giải pháp đã được đề xuất:

• Hỗ trợ vốn và công nghệ: Đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp chế biến sâu.
• Phát triển vùng nguyên liệu tập trung: Xây dựng các khu nguyên liệu ổn định, giảm chi phí logistic.
• Xây dựng thương hiệu bài bản: Theo các chuyên gia, việc xây dựng thương hiệu là yếu tố sống còn. “Thương hiệu cần nổi tiếng trong nước trước khi chinh phục thị trường quốc tế,” một đại diện ngành nông nghiệp khẳng định.

Chính phủ cũng đang thúc đẩy chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) nhằm tạo ra các thương hiệu nông sản cấp quốc gia, đồng thời hỗ trợ xúc tiến thương mại để đưa sản phẩm Việt Nam tới gần hơn với người tiêu dùng quốc tế.

Tầm Nhìn Đến 2030

Với mục tiêu tăng giá trị gia tăng ngành chế biến nông sản trên 8% mỗi năm, Việt Nam kỳ vọng sẽ đạt 60% sản phẩm chế biến trong tổng giá trị xuất khẩu vào năm 2030. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang phối hợp cùng các địa phương và doanh nghiệp để xây dựng chuỗi liên kết chặt chẽ từ sản xuất, bảo quản đến chế biến, nâng cao sức cạnh tranh của nông sản chế biến.

Chế biến sâu không chỉ là lời giải cho bài toán giá trị gia tăng mà còn là chìa khóa để Việt Nam vươn lên trở thành một trung tâm chế biến nông sản hàng đầu thế giới. Với những chính sách đồng bộ, sự đầu tư đúng hướng và sự quyết tâm từ doanh nghiệp, ngày mà nông sản Việt Nam khẳng định vị thế trên bản đồ thế giới không còn xa.