editor 5 tháng trước

C.P – Quyền lực ngầm trong bữa ăn người Việt

Từ một công ty giống cây trồng nhỏ ở Thái Lan, C.P đã xây dựng nên một đế chế nông nghiệp, thực phẩm trải rộng hơn 100 quốc gia, sở hữu hệ sinh thái từ trang trại đến ví điện tử. Tại Việt Nam, sau 30 năm hiện diện, cái tên C.P không còn xa lạ nhưng ít người hình dung hết mức độ chi phối âm thầm của tập đoàn này đối với thị trường thực phẩm nội địa.

Tập đoàn gia tộc và giấc mộng thực phẩm toàn cầu

Charoen Pokphand Group (C.P Group) do hai anh em người Hoa gốc Sán Đầu – Ek Chor và Siew Whooy Chearavanont, thành lập năm 1921. Từ một cửa hàng bán giống cây tại Băng Cốc, họ từng bước mở rộng sang sản xuất thức ăn chăn nuôi, trại giống, giết mổ, chế biến và bán lẻ.

Ngày nay, C.P có hơn 450.000 nhân viên toàn cầu, hiện diện tại hơn 100 quốc gia và sở hữu hàng trăm công ty con. Trong đó, ba trụ cột lớn nhất làm nên sức mạnh của tập đoàn này gồm:

1. Chuỗi protein khép kín – kiểm soát từ trang trại đến bàn ăn

C.P là nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi lớn nhất thế giới, với sản lượng hơn 27 triệu tấn mỗi năm. Họ cung cấp con giống, cám, thuốc, kiểm soát chăn nuôi theo mô hình gia công, thu mua đầu ra, chế biến và bán lẻ.

Tại Trung Quốc, C.P là công ty nước ngoài đầu tiên được cấp phép đầu tư sau khi quốc gia này mở cửa vào năm 1988. Đến nay, họ vận hành hơn 100 công ty con tại đây, kiểm soát từ thị trường thịt lợn đến chuỗi cung ứng trứng và cá tra.

2. Hệ sinh thái tiêu dùng – bán lẻ, tài chính, viễn thông

Khác với các tập đoàn nông nghiệp truyền thống, C.P kiểm soát cả hành vi tiêu dùng thông qua:

7-Eleven Thái Lan: hơn 14.000 cửa hàng (nhiều nhất thế giới ngoài Nhật).
Chuỗi đại siêu thị Lotus’s: hệ thống bán lẻ khổng lồ.
TrueMoney và True Corporation: ví điện tử và nhà mạng lớn thứ hai Thái Lan.

Chiến lược của C.P không chỉ là bán thực phẩm, mà là thu thập dữ liệu người tiêu dùng từ thói quen mua sắm, tài chính đến nhu cầu viễn thông, tạo thành “hệ sinh thái kiểm soát hành vi” hiếm có trên thế giới.

3. Công nghệ – tài chính – đầu tư đa ngành

Tập đoàn đầu tư vào hàng loạt lĩnh vực mới:

Công nghệ thực phẩm (alt protein, ESG).
Tài chính tiêu dùng và ví điện tử.
Bất động sản công nghiệp và logistics.
Các liên doanh chiến lược tại Nga, châu Âu, Mỹ Latinh để phân tán rủi ro địa chính trị.

Doanh thu toàn cầu của C.P được ước tính lên đến 70 tỷ USD mỗi năm, riêng gia tộc Chearavanont có tài sản ròng vượt 30 tỷ USD – thường xuyên giữ vị trí gia tộc giàu nhất châu Á theo Forbes.

30 năm tại Việt Nam – C.P đã làm gì?

Năm 1993, C.P chính thức hiện diện tại Việt Nam và nhanh chóng phát triển theo mô hình chuỗi khép kín, với tham vọng tái tạo “công thức Trung Quốc” tại thị trường mới nổi đang đô thị hóa.

1. Xây chuỗi từ gốc: giống, cám, trang trại

C.P vận hành 21 nhà máy thức ăn chăn nuôi, trải khắp từ Bắc vào Nam.
Mỗi năm cung cấp hàng trăm triệu con giống gà, heo, cá.
Hơn 2.500 trang trại liên kết với nông dân nuôi gia công: công ty cung cấp giống – thuốc – kỹ thuật, người dân lo nuôi, CP thu mua đầu ra.
Các nhà máy giết mổ, chế biến thịt, trong đó CPV Food tại Bình Phước được coi là tổ hợp giết mổ và xuất khẩu thịt gà lớn nhất Đông Nam Á.

2. M&A và mở rộng ảnh hưởng

Năm 2020, tập đoàn mẹ C.P Pokphand Hong Kong bỏ hơn 1 tỷ USD để mua lại toàn bộ CPV.
Năm 2021, CPV trở thành cổ đông lớn của Sao Ta (FMC) – doanh nghiệp xuất khẩu tôm hàng đầu Việt Nam.
Các thương vụ mua đất, hợp tác vùng nguyên liệu, đầu tư logistics… vẫn tiếp diễn với tốc độ thầm lặng nhưng đều đặn.

3. Chi phối giá cả và hành vi thị trường

C.P nắm giữ:
- – >50% thị phần giống heo thương phẩm.
- – >40% thị phần gà giống công nghiệp.
- – Gần như “mặc định” định giá thị trường heo, gà, giá thu mua ở nhiều vùng chăn nuôi lớn.

Sự chi phối này khiến các doanh nghiệp nội như Dabaco, Masan, Vissan, GreenFeed khó lòng cạnh tranh ở mặt trận con giống, công nghệ và đặc biệt là mạng lưới bao phủ thị trường.

Sau vụ “tố thịt bẩn” – Cảnh tỉnh từ một hệ thống quá lớn

Tháng 5/2025, một vụ tố cáo gây rúng động dư luận nổ ra: nhân viên tên Liễu Quý Ngân, từng phụ trách cửa hàng CP Fresh Shop tại Sóc Trăng, cho rằng công ty đã có hành vi tuồn thịt heo, gà hư hỏng ra thị trường, gồm cả loại đã nổi mủ, có mùi, thậm chí bị ruồi bâu.

Theo đơn tố cáo:

Những loại thịt đáng lẽ phải tiêu hủy lại được chỉ đạo pha lóc, bán rẻ cho các cơ sở làm chả, lạp xưởng.
Sản phẩm hết hạn được tháo nhãn mác và phân phối dưới dạng khác.
Một số lãnh đạo bị tố phớt lờ cảnh báo, thậm chí thách thức nhân viên tố cáo.

Phía C.P Việt Nam đã lên tiếng bác bỏ và cho rằng thông tin là “bịa đặt”, nhưng vụ việc đang được cơ quan chức năng điều tra.

Dù chưa có kết luận cuối cùng, câu chuyện này khiến dư luận không khỏi băn khoăn: Khi một tập đoàn quá lớn nắm gần như toàn bộ chuỗi cung ứng, ai sẽ kiểm soát người kiểm soát? Ai giám sát quy trình nội bộ của một “nhà máy sản xuất thực phẩm khổng lồ”?

Đừng để lệ thuộc hoàn toàn

Thành công của C.P là bài học về sự kiên trì, đầu tư bài bản, xây dựng hệ sinh thái đa ngành, và vận hành cực kỳ tối ưu. Nhưng sự lệ thuộc của nền nông nghiệp Việt Nam vào một tập đoàn ngoại duy nhất cũng là điều cần cảnh báo:

Nông dân mất chủ động: Không tự chọn giống, cám, đầu ra – phụ thuộc vào hợp đồng với CP.
Doanh nghiệp nội bị cạnh tranh không cân sức: Khó tiếp cận vốn, kỹ thuật, hệ thống phân phối.
Người tiêu dùng không còn lựa chọn: Một ngày nào đó, giá thịt tăng – ai dám đứng ra giải thích?

Chúng ta cần công bằng, minh bạch và cạnh tranh lành mạnh

C.P là một tập đoàn vận hành hiệu quả bậc nhất châu Á. Nhưng điều đó không có nghĩa là họ miễn nhiễm trước sự giám sát, hay được ưu tiên hơn các doanh nghiệp trong nước.

Nếu không có sự cạnh tranh thực sự, không có lựa chọn thay thế, thì bất kỳ nền kinh tế nào cũng dễ trở thành “con tin” của một vài tập đoàn quá mạnh.

Và điều nguy hiểm nhất không phải là một vụ thịt bẩn, mà là sự im lặng kéo dài của thị trường trước những lỗ hổng rõ ràng về quyền lực, về kiểm soát, và về đạo đức trong ngành thực phẩm.