Nới quy định, tạo đà phát triển: Đòn bẩy cho xuất khẩu tại chỗ

Xúc tiến thương mại ngay trong nước đã chứng minh giá trị nổi bật qua những hội nghị, triển lãm và kết nối cung ứng quốc tế. Với tiềm năng rộng mở, việc nới quy định và tạo cơ chế linh hoạt sẽ trở thành “đòn bẩy” giúp doanh nghiệp bứt phá.

Hoạt động xúc tiến thương mại từ lâu được coi là phương án hữu hiệu để quảng bá sản phẩm, thương hiệu hàng Việt đến bạn hàng quốc tế. Tuy nhiên, thay vì chờ đợi cơ hội ở các hội chợ nước ngoài – vốn đòi hỏi nhiều chi phí, thủ tục – các doanh nghiệp Việt Nam đang ngày càng chú trọng đến hình thức xúc tiến ngay “tại sân nhà”, hay còn gọi là xuất khẩu tại chỗ. Đây chính là lúc các bộ, ngành, địa phương và hiệp hội ngành hàng chung tay hỗ trợ, đón khách quốc tế đến, trực tiếp trải nghiệm tiềm năng đa dạng của Việt Nam.

Chỉ trong vài năm gần đây, nhiều sự kiện mang tầm vóc quốc tế đã diễn ra thành công tại Việt Nam. Còn nhớ “Triển lãm kết nối chuỗi cung ứng hàng hóa quốc tế” lần đầu tổ chức năm 2024, thu hút 10.000 lượt khách tham quan, với hơn 300 kênh phân phối, nhà nhập khẩu, tập đoàn công nghiệp lớn từ 60 quốc gia và vùng lãnh thổ. Triển lãm này cho thấy tính hiệu quả, khả năng thu hút của hội chợ quốc tế do Việt Nam chủ trì, mang lại lợi ích cho doanh nghiệp, đồng thời quảng bá sâu rộng hình ảnh đất nước, con người và văn hóa Việt Nam.

Nhiều hiệp hội ngành hàng cũng nhận định, mô hình xuất khẩu tại chỗ mang lại giá trị kép: tiết kiệm chi phí, kết nối đa dạng nhà mua quốc tế, thúc đẩy lan tỏa đầu tư vào các khâu thượng nguồn, công nghệ – những mắt xích còn yếu. Đặc biệt, với các ngành như da giày, dệt may, nông sản, cà phê…, hiệu quả của phương thức xúc tiến này càng được chứng minh, mở ra trang mới cho thị trường nội địa.

Lợi Thế Khi Xúc Tiến Xuất Khẩu Tại Chỗ

Tiết Kiệm Chi Phí, Tận Dụng Nguồn Lực

Việc tham gia hội chợ, triển lãm ở nước ngoài thường ngốn chi phí không nhỏ: từ vé máy bay, gian hàng, logistics, đến chi phí ăn ở cho đại diện doanh nghiệp. Trong khi đó, tổ chức sự kiện tại Việt Nam cho phép doanh nghiệp cắt giảm đáng kể chi phí. Không chỉ giảm gánh nặng tài chính, doanh nghiệp còn tận dụng được thế mạnh “sân nhà”, vốn am hiểu văn hóa, thói quen người lao động và quy trình vận hành địa phương.

Theo Cục Xúc Tiến Thương Mại (Bộ Công Thương), nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoặc khởi nghiệp, sẽ khó “gồng gánh” những khoản phí ra nước ngoài để tìm kiếm khách. Đây là lý do các hoạt động xúc tiến ngay tại Việt Nam trở thành lựa chọn phù hợp, mang lại cơ hội gặp gỡ nhiều đối tác quốc tế mà không tốn kém vượt quá khả năng.

Quảng Bá Hình Ảnh, Văn Hóa, Du Lịch

Một trong những giá trị vượt trội của xuất khẩu tại chỗ là giúp du khách, nhà nhập khẩu quốc tế được “mắt thấy tai nghe” về hạ tầng, chất lượng và năng lực sản xuất. Bên cạnh đó, họ có thể trải nghiệm văn hóa, ẩm thực, danh lam thắng cảnh của Việt Nam. Trải nghiệm này giúp hình ảnh quốc gia in đậm trong tâm trí đối tác, thuyết phục họ gia tăng nhập khẩu, xúc tiến đầu tư lâu dài.

Có thể kể đến một ví dụ điển hình: Hội nghị quốc tế ngành cà phê vừa diễn ra ở Đắk Lắk, kết hợp cùng Lễ hội Cà phê, thu hút đông đảo đại diện hiệp hội cà phê toàn cầu và lãnh đạo từ nhiều quốc gia sản xuất cà phê hàng đầu. Nhờ sự kiện này, khách quốc tế hiểu rõ hơn về năng lực chế biến cà phê Việt Nam, đồng thời khám phá văn hóa, sinh hoạt bản địa. Qua đó, các hợp đồng xuất khẩu đã được “chốt” ngay tại hội nghị, góp phần tăng tốc kim ngạch.

Kích Thích Đầu Tư Thượng Nguồn

Nhiều chuyên gia khẳng định, đối với các ngành có nhu cầu công nghiệp hỗ trợ (như dệt may, da giày), việc mời gọi nhà đầu tư nước ngoài đến Việt Nam tham gia hội chợ, triển lãm sẽ giúp họ thấy trực tiếp những “điểm trống” trong chuỗi cung ứng. Nhờ vậy, họ sẵn sàng rót vốn vào những phân khúc Việt Nam còn yếu như dệt, nhuộm, thiết kế phụ kiện; hoặc cung cấp máy móc, công nghệ xanh, công nghệ số cho doanh nghiệp nội địa.

Đây là “giá trị vô hình” mà cơ quan quản lý nhà nước và hiệp hội ngành hàng luôn nhấn mạnh khi bàn về xuất khẩu tại chỗ. Không chỉ là chuyện bán được hàng hóa ngay tức thì, nhiều dự án hợp tác dài hơi, đòi hỏi quy mô đầu tư lớn, cũng có thể được khơi thông thông qua các cuộc gặp gỡ định kỳ.

Những Thách Thức Còn Tồn Tại

Hạn Chế Về Hạ Tầng

Một trong những trở ngại lớn nhất hiện nay là thiếu vắng cơ sở hạ tầng đạt chuẩn quốc tế dành cho hoạt động triển lãm, hội chợ. Thủ đô Hà Nội lâu nay chưa có trung tâm triển lãm nào “đủ tầm”, không gian chật hẹp, cơ sở vật chất cũ, khó đáp ứng lượng khách lớn. Tại TP.HCM, dù đang dần hình thành một số tổ hợp mới, nhưng vẫn chưa có mô hình nào khiến giới chuyên môn quốc tế phải “tò mò” hoặc đánh giá ngang tầm với các trung tâm triển lãm của Singapore, Trung Quốc, Đức…

Ông Vũ Bá Phú (Cục trưởng Cục Xúc Tiến Thương Mại, Bộ Công Thương) từng nhận định: “Cho đến nay, chưa có công trình triển lãm quy mô quốc tế ở Hà Nội. Quanh đi quẩn lại, các sự kiện thường phải tổ chức ở không gian hạn chế, cơ sở vật chất nhôm nhoam, khó tạo ấn tượng cho nhà mua nước ngoài. Năm 2025 trở đi, chúng tôi kỳ vọng có thể tận dụng trung tâm hội chợ quốc tế đang xây dựng. Nhưng chúng ta cần tiến tới khái niệm trung tâm hội nghị – triển lãm đẳng cấp thực sự, để nâng tầm cho xúc tiến.”

Quy Định, Thủ Tục Chưa Theo Kịp Thực Tiễn

Nhiều doanh nghiệp, hiệp hội tổ chức sự kiện gặp rào cản bởi thủ tục, quy định hỗ trợ xúc tiến thương mại trong nước đã trở nên lỗi thời. Các quy định đôi khi “siết” quá chặt, tập trung nhiều vào hồ sơ hành chính, thay vì linh hoạt điều chỉnh theo thực tế thị trường, chú trọng hiệu quả cuối cùng.

Bà Phan Thị Thanh Xuân (Hiệp hội Da giày – Túi xách Việt Nam) bày tỏ: “Để tham gia triển lãm nước ngoài, chúng tôi có thể chi đến 5.000 USD cho một gian hàng mà không gặp trở ngại lớn. Trong khi cùng một sự kiện ở Việt Nam, đơn vị tổ chức lẫn doanh nghiệp lại phải vướng cơ chế đấu thầu rất phức tạp, chi phí bị khống chế. Đã đến lúc thay đổi để gỡ khó cho doanh nghiệp.”

Tính Chuyên Nghiệp Của Đơn Vị Tổ Chức

Không phải hiệp hội, cơ quan nào cũng có đủ năng lực tổ chức thành công sự kiện quốc tế. Nếu tổ chức thiếu chuyên nghiệp, ấn tượng nghèo nàn về không gian, chất lượng trưng bày kém… có thể gây tác dụng ngược, làm khách quốc tế đánh giá thấp năng lực sản xuất của doanh nghiệp Việt Nam.

Theo đại diện các hiệp hội ngành hàng, nguồn lực để tổ chức sự kiện cũng cần được xã hội hóa nhiều hơn, không thể dựa mãi vào ngân sách nhà nước. Việc huy động quỹ xúc tiến từ chính doanh nghiệp xuất khẩu, sẵn sàng đóng góp trên tinh thần tự nguyện (hoặc một số hình thức bắt buộc hợp lý), sẽ khiến quy mô sự kiện thêm mạnh mẽ, hấp dẫn.

Giải Pháp Thúc Đẩy Xuất Khẩu Tại Chỗ

Điều Chỉnh Quy Định, Thu Hút Nguồn Lực

Chính phủ và Bộ Công Thương đang hướng đến cập nhật các quy định xúc tiến thương mại sao cho bớt gò bó. Thay vì nặng về thủ tục, nên tập trung mục tiêu hiệu quả. Các sự kiện muốn “bật” lên được, ngoài vốn mồi từ chương trình xúc tiến thương mại quốc gia, cần có cơ chế liên kết công – tư, huy động tài chính, nhân lực xã hội.

Bà Phan Thị Thanh Xuân kiến nghị: “Chúng tôi đề xuất rằng chính sách xúc tiến không nên cào bằng mà phải tiếp cận từng ngành cụ thể. Nhiều thủ tục không cần thiết gây trở ngại lớn. Nếu tiêu chí chú trọng kết quả thay vì hình thức, doanh nghiệp mới thực sự chủ động tham gia.”

Đồng thời, các bên phải phối hợp chặt chẽ trong việc lồng ghép du lịch, văn hóa, lễ hội, kết nối “một điểm đến – nhiều trải nghiệm”. Khi đó, nhà nhập khẩu quốc tế không chỉ đến để ký kết hợp đồng, mà còn xem đây như hành trình khám phá điểm đến hấp dẫn. Họ sẵn sàng quay lại Việt Nam nhiều lần, thiết lập quan hệ sâu hơn với địa phương.

Xây Dựng Trung Tâm Triển Lãm Xứng Tầm

Để tăng sức hấp dẫn, Việt Nam cần ít nhất một trung tâm triển lãm, hội nghị cỡ lớn ở mỗi vùng kinh tế trọng điểm. Đây phải là nơi có diện tích rộng, tiện nghi hiện đại, kết nối giao thông thuận lợi. Song hành, chính sách hoàn thuế VAT, cơ chế thông thoáng cho người nước ngoài mua sắm, vận chuyển hàng mẫu nên được triển khai rộng rãi. Điều này khuyến khích khách quốc tế tiêu dùng mạnh hơn, tạo ấn tượng về môi trường kinh doanh thân thiện.

Phát Triển Nguồn Nhân Lực Chuyên Nghiệp

Bên cạnh hạ tầng, chất lượng đội ngũ tổ chức và nhân lực tham gia sự kiện giữ vai trò nòng cốt. Các doanh nghiệp, hiệp hội, trường đại học chuyên ngành cần liên kết chặt chẽ để đào tạo các vị trí như: chuyên viên marketing thương mại quốc tế, quản trị thương hiệu, quản lý chuỗi cung ứng, thiết kế sản phẩm, chuyên gia thuyết trình, MC hội chợ… Có như vậy, sự kiện mới được vận hành chuyên nghiệp, thu hút mạnh nhà mua hàng.

Tiến sĩ Hoàng Xuân Hiệp (Trường Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội) đề xuất: “Nhân lực là cốt lõi. Chúng ta cần đặt hàng đào tạo các chuyên ngành sợi, dệt, nhuộm, thiết kế, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Nếu thiếu những khâu này, dù hội chợ hấp dẫn đến mấy cũng khó nâng cấp chuỗi giá trị. Rõ ràng, doanh nghiệp cần xác định chiến lược nhân sự dài hơi, chính phủ hỗ trợ bằng chính sách tín dụng, đặt hàng, đầu tư phòng thí nghiệm, để người học có chỗ thực hành công nghệ hiện đại.”

Chiến Lược Hướng Tới Thị Trường Toàn Cầu

Với việc ký kết đến 16-17 hiệp định thương mại tự do (FTA), dư địa xuất khẩu của Việt Nam còn rất rộng. Đặc biệt, trong giai đoạn hội nhập, cơ hội tăng kim ngạch xuất khẩu đòi hỏi liên tục đổi mới phương thức xúc tiến. Từ những mô hình triển lãm, hội chợ, hội nghị quốc tế thành công, có thể rút ra bài học:

1. Chủ động trước – trong – sau sự kiện: Doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ xu hướng, yêu cầu của đối tác. Trong sự kiện, giới thiệu sản phẩm, tiếp cận khách hàng bài bản; sau sự kiện, kiên trì theo đuổi đàm phán để hiện thực hóa cơ hội thành hợp đồng.
2. Tạo sức mạnh hiệp hội: Các hiệp hội ngành hàng như dệt may, da giày, nông sản… nên liên kết, tổ chức hội chợ thời trang tổng hợp, hoặc hội chợ chuyên ngành lớn mang tầm quốc tế. Qua đó, cộng hưởng nguồn lực, tạo sự kiện “đinh” định kỳ, thu hút truyền thông toàn cầu.
3. Kết nối chuỗi đầu – cuối: Mời gọi các nhà cung cấp thượng nguồn, nhà nhập khẩu quốc tế, thúc đẩy chuỗi cung ứng hoàn chỉnh. Tại các triển lãm, cần khu trưng bày công nghệ xanh, máy móc hiện đại, chia sẻ kinh nghiệm chuyển đổi số… để nâng tầm sản xuất nội địa.
4. Dinh dưỡng “văn hóa” cho thương hiệu: Tận dụng thế mạnh ẩm thực, di sản, du lịch, tạo hình ảnh cuốn hút. Qua đó, các đối tác quốc tế không chỉ mua sản phẩm mà còn “mua” văn hóa, cảm xúc, tình cảm dành cho con người Việt Nam.

Trong bối cảnh cầu thị trường thế giới biến động, việc phát huy xuất khẩu tại chỗ được xem như “cứu cánh” thiết thực cho doanh nghiệp, đỡ tốn kém và hiệu quả cao. Tuy nhiên, muốn duy trì vai trò “đòn bẩy” lâu dài, chính sách nhà nước cần sớm cập nhật, khơi thông những điểm nghẽn về hạ tầng, thủ tục, nguồn vốn. Đồng thời, các doanh nghiệp, hiệp hội phải chủ động nâng cao tính chuyên nghiệp, đón đầu xu hướng chuyển đổi công nghệ, nhân lực nhằm tạo vị thế bền vững cho ngành hàng Việt Nam.

“Nếu chính sách và hạ tầng thuận lợi, Việt Nam có thể tổ chức các sự kiện đẳng cấp toàn cầu, biến mình thành điểm đến uy tín của các nhà nhập khẩu, nhà đầu tư quốc tế. Đây là bước tiến tất yếu để chúng ta vươn lên giá trị cao trong chuỗi cung ứng.” (Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc Tiến Thương Mại, Bộ Công Thương)

Nới quy định, tạo cơ chế linh hoạt chính là “chìa khóa” để sự nghiệp xúc tiến thương mại quốc gia gặt hái kết quả bền vững, giúp doanh nghiệp chủ động khẳng định vai trò, nâng tầm vị thế sản phẩm Việt Nam trên bản đồ xuất nhập khẩu thế giới.