editor 1 tháng trước

Việt Nam trong vòng xoáy thương chiến: Góc nhìn toàn diện từ chuyên gia VNDIRECT

Việt Nam đang nổi lên như điểm sáng đầu tư trong bối cảnh thương chiến toàn cầu, với chính sách kinh tế ổn định, lao động trẻ, và chi phí cạnh tranh. Bài viết dưới đây phác họa toàn diện môi trường đầu tư, các ngành tiềm năng, thách thức và lời khuyên thực tiễn.

Tổng Quan Môi Trường Đầu Tư

Việt Nam nhiều năm liền được cộng đồng quốc tế đánh giá cao về triển vọng kinh tế và khả năng thu hút FDI. Theo Economist Intelligence Unit, Việt Nam là một trong những quốc gia cải thiện môi trường đầu tư nhanh nhất trong vòng hai thập kỷ qua. Sự ổn định chính trị cùng nguồn lao động trẻ, được đào tạo bài bản, giúp Việt Nam trở thành “điểm hẹn” cho các dòng vốn nước ngoài.

Trong 25 năm qua, dòng vốn ngoại liên tục tăng trưởng, đặc biệt mạnh mẽ từ giai đoạn Việt Nam gia nhập WTO (2007). Sự mở cửa này không chỉ thu hút các doanh nghiệp đa quốc gia mà còn tạo điều kiện cho nhiều nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường chứng khoán, bất động sản và các lĩnh vực bán lẻ, sản xuất – lắp ráp.

Tuy nhiên, kèm theo triển vọng, Việt Nam vẫn đối diện một số rào cản như thủ tục hành chính còn chồng chéo, tốc độ cải thiện hạ tầng điện – năng lượng còn chậm. Đó là lý do các nhà đầu tư, đặc biệt nhà đầu tư Mỹ, rất quan tâm đến lộ trình Chính sách cũng như khả năng nâng hạng thị trường. Dưới đây, chúng ta sẽ đi sâu vào từng khía cạnh: từ tiềm năng ngành công nghiệp, xu hướng FDI, đến thách thức về thủ tục, hạ tầng và thương chiến Mỹ – Trung.

Tiềm Năng Ngành Công Nghiệp Và Bước Nhảy Vọt Về Công Nghệ

– Thực Trạng Và Quá Trình Phát Triển

Năm 2008, khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu nổ ra, dòng vốn FDI trên thế giới bị ảnh hưởng nặng nề. Việt Nam cũng không tránh khỏi tác động, song vẫn duy trì nhịp độ phát triển. Trong giai đoạn đầu Đổi mới, Việt Nam tập trung xuất khẩu nông sản, dệt may, da giày. Sang những năm 2010, sản phẩm điện tử, smartphone và linh kiện điện tử dần chiếm tỷ trọng cao hơn trong cơ cấu xuất khẩu.

Hiện nay, xu hướng dịch chuyển sang sản xuất Công nghệ cao, đặc biệt là bán dẫn, robot và phần mềm, đang được đẩy mạnh. Các công ty toàn cầu như Samsung, LG, Intel đã có mặt từ nhiều năm trước. Gần đây, Nvidia và nhiều tên tuổi bán dẫn khác bày tỏ ý định mở rộng hoạt động hoặc hợp tác nghiên cứu tại Việt Nam. Ông Barry Weisblatt, Trưởng bộ phận nghiên cứu của VNDirect, cho rằng nguồn nhân lực trẻ và chính sách thu hút đầu tư về công nghệ sẽ là “chìa khóa” giúp Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất, phát triển tầm khu vực.

“Việt Nam đang có lực lượng lao động dồi dào, chi phí cạnh tranh. Mục tiêu đào tạo 50.000 kỹ sư công nghệ là hoàn toàn khả thi, và đây chính là bệ phóng để nắm bắt xu hướng AI, bán dẫn, chuỗi cung ứng điện tử.”

– Những Ngành Triển Vọng Dài Hạn

Ngân hàng: Tín dụng tăng trưởng tốt, tỷ lệ nợ xấu (NPL) dự báo tiếp tục giảm, trong bối cảnh bất động sản dần phục hồi và kinh tế khởi sắc sau đại dịch. Đặc biệt, các ngân hàng Việt Nam đang nắm bắt xu hướng số hóa, áp dụng Fintech, triển khai dịch vụ ngân hàng điện tử.
Bán lẻ – Tiêu dùng: Thu nhập bình quân đầu người tiến sát ngưỡng 5.000 USD, là “điểm bùng nổ” cho tiêu dùng cá nhân. Các tập đoàn nước ngoài đổ bộ mở siêu thị, trung tâm thương mại, thúc đẩy cạnh tranh và đổi mới trong kênh bán lẻ truyền thống lẫn thương mại điện tử.
Chăm sóc sức khỏe – Dược phẩm: Khi thu nhập tăng, người dân chi tiêu nhiều hơn cho y tế, bảo hiểm và các sản phẩm chăm sóc sức khỏe. Doanh nghiệp trong ngành này có dư địa lớn để phát triển, nhất là phân khúc dược phẩm giá trị cao.

– Yếu Tố “Bệ Đỡ”: Giá Trị Gia Tăng

Nhiều chính sách hỗ trợ nghiên cứu và phát triển công nghệ cao (như Nghị định 18/2, quỹ hỗ trợ đầu tư đổi mới sáng tạo) đã bắt đầu phát huy tác dụng. Theo ông Barry, vấn đề không chỉ là Việt Nam sản xuất sản phẩm có giá trị cao, mà còn phải gia tăng tỷ lệ nội địa hóa, từ khâu thiết kế linh kiện đến sản xuất con chip.

“Chúng ta muốn thoát khỏi việc chỉ lắp ráp điện thoại hay linh kiện giá trị thấp. Muốn vậy, chính phủ và doanh nghiệp cần đầu tư vào khâu R&D, tạo giá trị cốt lõi từ chính đội ngũ kỹ sư người Việt.”

Thách Thức Hạ Tầng Và Thủ Tục Hành Chính

– Thủ Tục Kéo Dài

Hiện nay, việc mở tài khoản chứng khoán cho nhà đầu tư nước ngoài có thể mất đến 30 ngày. Thủ tục xin giấy phép kinh doanh, đặc biệt ở lĩnh vực bán lẻ, vẫn gặp rào cản như “kiểm tra nhu cầu kinh tế” (ENT) khi mở điểm bán lẻ thứ hai. Mỗi địa phương áp dụng một cách khác nhau, gây khó khăn cho nhiều doanh nghiệp.

– Hạ Tầng Điện Và Năng Lượng

Để sản xuất công nghệ cao và xây dựng trung tâm dữ liệu (data center), nhu cầu điện năng rất lớn. Việt Nam từng chậm trễ phê duyệt Quy hoạch điện VIII, gây lo ngại thiếu nguồn cung. Mặc dù hiện nay, các dự án điện gió, điện mặt trời được thúc đẩy, song vẫn cần bổ sung nguồn khí hóa lỏng (LNG) để đảm bảo cung cấp điện nền.

“Nhà đầu tư lớn, đặc biệt trong lĩnh vực bán dẫn, cần sự chắc chắn về nguồn điện. Khi đàm phán Power Purchase Agreement (PPA) với EVN kéo dài, họ có thể lỡ cơ hội hoặc chuyển sang quốc gia khác.”

Ngoài ra, nâng cấp lưới điện truyền tải cũng là vấn đề cấp bách. Những chậm trễ trong đầu tư cơ sở hạ tầng sẽ làm giảm sức hút vốn ngoại, đặc biệt từ các tập đoàn công nghệ lớn, vì họ yêu cầu tính ổn định và liên tục của nguồn điện.

– Kiểm Soát Rủi Ro Bất Động Sản

Ngành bất động sản đã trải qua đáy suy thoái trong giai đoạn 2022 – 2023. Một số dự án “ma” hay đô thị nghỉ dưỡng thiếu người ở vẫn còn tồn đọng, gây lãng phí nguồn lực xã hội. Tại Phú Quốc, chẳng hạn, nhiều căn hộ liền kề năm tầng xây xong lại không có khách thuê, biến thành những “thị trấn ma” ven đường.

Nhà đầu tư được khuyến nghị nên tập trung vào dự án nhà ở đáp ứng nhu cầu thực của nhóm trung lưu tại các đô thị lớn. Những khu căn hộ tầm trung, kết nối hạ tầng giao thông tốt như gần tuyến Metro Thành phố Hồ Chí Minh thường có tiềm năng cho thuê và thanh khoản cao hơn.

Thương Chiến Mỹ – Trung: Cơ Hội Và Rủi Ro

– Vị Thế Của Việt Nam Trong Dòng Chảy Toàn Cầu

Kể từ khi xung đột thương mại Mỹ – Trung bùng nổ năm 2017, Việt Nam nổi lên như điểm đến thay thế, với tốc độ tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ ấn tượng (tăng trung bình 25%/năm giai đoạn 2017 – 2022). Tuy nhiên, kèm theo đó là lo ngại Việt Nam có thể trở thành “trạm trung chuyển” hàng Trung Quốc nhằm né thuế trừng phạt của Washington.

Chính quyền Tổng thống Trump, và có thể là ông Trump trong tương lai, thường dùng đòn “thuế nhập khẩu” làm công cụ đàm phán chính trị. Việt Nam đang ghi nhận thặng dư thương mại hơn 100 tỷ USD với Mỹ. Về lý thuyết, bất kỳ quốc gia nào có thặng dư cao đều nằm trong “tầm ngắm” thuế quan. Song, theo quan điểm của các chuyên gia, rủi ro Việt Nam bị áp thuế mạnh ít xảy ra, bởi yếu tố “ổn định chính trị” và vai trò cân bằng ảnh hưởng Trung Quốc ở khu vực Đông Nam Á.

– Chính Sách “Thỏa Hiệp” Và Xu Hướng Hậu Thương Chiến

Ông Barry nhận định mục tiêu lớn của Mỹ là kiểm soát lạm phát, duy trì lợi ích nội địa hơn là nhắm đến Việt Nam. Nếu Mỹ áp thuế cao lên hàng Trung Quốc, Việt Nam sẽ hưởng lợi về xuất khẩu. Tuy nhiên, Hà Nội cần “chủ động” trong việc minh bạch quy trình xuất xứ, tránh tiếp tay cho hàng tái xuất lậu từ Trung Quốc.

Bên cạnh đó, Việt Nam có thể “đi trước” bằng cách nhập khẩu LNG, máy bay Boeing hay thiết bị công nghệ cao từ Mỹ để giảm bớt chênh lệch thương mại. Song quan trọng hơn, nhà đầu tư lẫn chính phủ Việt Nam cần duy trì đối thoại, đảm bảo Mỹ hiểu rõ vai trò và chính sách kinh tế của Việt Nam.

Nâng Hạng Thị Trường: “Chiếc Áo Mới” Hay Bước Đột Phá?

– Kỳ Vọng Dòng Tiền Khi Lên Hạng

Khả năng nâng hạng thị trường từ cận biên (Frontier) lên mới nổi (Emerging) thu hút sự chú ý của nhiều quỹ đầu tư. Theo dự báo, khi Việt Nam được MSCI hoặc FTSE tuyên bố nâng hạng, dòng vốn ETF có thể chảy vào khoảng 1,5 tỷ USD. Mức này không hề nhỏ nhưng so với quy mô vài trăm tỷ USD vốn hóa, chưa đủ “làm thay đổi cục diện”.

“Thông thường, nâng hạng đem lại tâm lý tích cực rất lớn. Dòng vốn ETF sẽ tập trung vào các mã vốn hóa lớn, thanh khoản cao, đã hết room ngoại. Tuy nhiên, dòng tiền này không đột ngột biến Việt Nam thành ‘thị trường tỷ đô’ ngay lập tức.”

– Bài Học Kinh Nghiệm Từ Các Nước

Nhiều thị trường khác nhau cho thấy: khi được nâng hạng, sự hưng phấn có thể đẩy P/E thị trường tăng thêm 1 – 2 điểm. Trong trung và dài hạn, tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp niêm yết mới là yếu tố bền vững thu hút quỹ chủ động (active funds). Nếu Việt Nam duy trì được ổn định kinh tế, tăng trưởng GDP tốt, cùng đội ngũ lao động trình độ cao, dòng tiền chủ động sẽ vào mạnh, bất kể “mác” cận biên hay mới nổi.

Đồng USD, Lạm Phát Và Áp Lực Tỷ Giá

– Áp Lực Tăng Lãi Suất

Sau đại dịch, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) bước vào chu kỳ thắt chặt, đẩy chỉ số DXY (đo lường sức mạnh đồng USD) lên mức cao. Trong năm 2024 – 2025, ông Barry dự báo đồng USD còn giữ vững sức mạnh nếu Mỹ tiếp tục chính sách lãi suất cao để kiềm chế lạm phát. Khi đó, Việt Nam có thể phải đối mặt rủi ro tỷ giá, có thể mất giá nhẹ 2 – 3% trong nửa đầu năm 2025.

Mặc dù Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam có dự trữ ngoại hối hơn 80 tỷ USD, vẫn cần duy trì thanh khoản và cân đối nhập khẩu. Các biện pháp can thiệp như bán ngoại tệ hoặc nâng lãi suất điều hành cần tính đến mục tiêu giữ ổn định vĩ mô, kích thích tăng trưởng hậu Covid.

– Ảnh Hưởng Đến Thị Trường Chứng Khoán

Khi lãi suất USD tăng, áp lực chảy vốn ra nước ngoài cao hơn. Nhà đầu tư nước ngoài có thể rút một phần vốn để tìm kiếm lợi suất hấp dẫn tại thị trường Mỹ. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp Việt Nam duy trì lợi nhuận tốt (dự báo 17% tăng trưởng EPS năm 2025), định giá P/E hiện ở mức 13 lần vẫn rất hấp dẫn trong khu vực.

Động Lực Từ Dòng FDI Chuyển Dịch

– Trung Quốc Và Bước Chuyển “China Plus One”

Quá trình già hóa dân số, chi phí lao động tăng cao, cùng căng thẳng thương mại thúc đẩy nhiều tập đoàn chọn Việt Nam làm điểm đến sản xuất (China Plus One). Kể cả khi kinh tế Trung Quốc suy yếu, Việt Nam vẫn không bước vào “khủng hoảng” mà ngược lại, nhận thêm đơn hàng, nhà máy chuyển sang. Ngay các doanh nghiệp Trung Quốc cũng đầu tư tại Việt Nam để tận dụng ưu đãi thuế quan và vị trí địa lý.

– Vai Trò Của Singapore, Hàn Quốc

Singapore dẫn đầu về tỷ lệ FDI so với GDP trong khu vực (khoảng 15%), nhưng chủ yếu tập trung vào tài chính. Hàn Quốc đầu tư mạnh mẽ vào sản xuất, tạo nhiều việc làm, thúc đẩy chuyển giao công nghệ. Việt Nam cũng mở rộng quan hệ với Nhật Bản, Mỹ nhằm đa dạng hóa đối tác, giảm phụ thuộc một thị trường.

Lời Khuyên Từ Nhà Đầu Tư Mỹ: Hướng Đi Thực Tiễn

Ông Barry Weisblatt, người có 25 năm kinh nghiệm làm việc tại châu Á, đã đến Việt Nam từ năm 2008 – ngay khi khủng hoảng tài chính nổ ra. Từng khởi nghiệp kinh doanh gia đình lẫn dẫn dắt các công ty chứng khoán, ông Barry chia sẻ các kinh nghiệm:

Đa Dạng Hóa Danh Mục
Ông đầu tư vào khoảng 15 mã cổ phiếu Việt Nam, tập trung vào ngân hàng, bán lẻ, công nghệ. Cổ phiếu fpt là một trong những khoản sinh lời cao nhất của ông, vì tiềm năng công nghệ vẫn rất lớn.
Bất Động Sản Phục Vụ Nhu Cầu Thực
Thay vì đầu tư vào biệt thự nghỉ dưỡng hay dự án xa xỉ, ông ưu tiên các căn hộ trung cấp tại trung tâm thành phố, gần trục giao thông công cộng. Tỷ suất cho thuê loại hình này thường vượt trội, cộng với giá mua không quá cao.
Theo Dõi Chặt Chẽ Xu Hướng Chính Sách
Dòng vốn rẻ, hay lãi suất thấp, không tồn tại mãi. Nhà đầu tư cần thường xuyên cập nhật diễn biến Chính sách tiền tệ, tài khóa. Đặc biệt, quyết định của FED, hay các gói hỗ trợ xuất khẩu có thể “thay đổi cuộc chơi” một cách nhanh chóng.
Sẵn Sàng Thích Nghi Biến Động Toàn Cầu
“Chúng tôi đã chứng kiến làn sóng tháo chạy khỏi thị trường mới nổi khi FED nâng lãi suất năm 2022, hay rủi ro địa chính trị lên cao. Nhưng đây cũng là thời cơ để tích lũy cổ phiếu tốt, vì triển vọng Việt Nam vẫn vững chắc.”
Giữ Liên Hệ Và Minh Bạch
Một trong những điểm ông Barry nhấn mạnh là kết nối với cơ quan chức năng, minh bạch sổ sách, nắm rõ luồng tiền. Quy định tại Việt Nam cho phép nhà đầu tư ngoại rút vốn hợp pháp, miễn là chứng minh nguồn gốc, giao dịch rõ ràng. Việc duy trì quan hệ với các tổ chức tư vấn, đơn vị pháp lý, sẽ hạn chế tối đa rủi ro.

Triển Vọng Tương Lai: Công Nghệ, Tiêu Dùng Và Ổn Định Vĩ Mô

Về mặt trung hạn, Việt Nam đặt mục tiêu tiếp tục nâng cao hàm lượng công nghệ trong sản phẩm xuất khẩu. Song song, nhu cầu nội địa ngày càng tăng, tạo bệ đỡ cho ngành bán lẻ, dịch vụ. Trong bối cảnh đó, các nhà đầu tư nước ngoài kỳ vọng tỷ lệ đô thị hóa, tầng lớp trung lưu phát triển sẽ thúc đẩy doanh thu ngân hàng, bảo hiểm, bất động sản.

Dĩ nhiên, để giữ vững vị thế, Việt Nam vẫn cần nhanh chóng hoàn thiện hạ tầng, rút ngắn quy trình hành chính. Sự phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương trong việc đẩy mạnh dự án điện, giao thông sẽ quyết định đến tốc độ tăng trưởng FDI. Song, với đà chính sách cởi mở và nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định, Việt Nam tiếp tục là một điểm đến đầu tư tiềm năng, ngay cả khi thế giới vẫn đang trong vòng xoáy của chiến tranh thương mại và biến động địa chính trị.

“Tôi tin Việt Nam sẽ không dừng lại ở sản xuất giày dép, dệt may hay smartphone lắp ráp, mà tiến lên xuất khẩu công nghệ cao, sản phẩm chất lượng. Chúng ta đã có lực lượng lao động trẻ, có năng lực học hỏi nhanh, và đó là lợi thế lớn nhất.”

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, Việt Nam đang tận dụng lợi thế vị trí, nhân lực và xu hướng dịch chuyển sản xuất để mở rộng FDI lẫn thị trường chứng khoán. Ba yếu tố then chốt là Công nghệ, Chính sách và nguồn vốn sẽ quyết định tốc độ bứt phá. Dù vẫn còn bất cập về thủ tục, hạ tầng điện – năng lượng, chúng ta có cơ sở tin rằng Việt Nam sẽ vượt qua thách thức, tiếp tục tạo dấu ấn trên bản đồ đầu tư quốc tế. Lời khuyên của một nhà đầu tư Mỹ dày dặn kinh nghiệm cho thấy, với tầm nhìn dài hạn và sự chuẩn bị kỹ lưỡng, cơ hội ở Việt Nam đang rộng mở hơn bao giờ hết.