Việt Nam bị Mỹ đánh thuế 46%: Ngành nào “lãnh đòn” nhiều nhất?

Việt Nam vừa bị Mỹ áp thuế 46% trong bối cảnh tái định hình thương mại toàn cầu. Động thái này đe dọa ngành điện tử, dệt may và thủy sản, nhưng cũng mở ra cơ hội đàm phán, cải thiện chất lượng sản phẩm. Dưới đây là góc nhìn chuyên gia.

Ngày 2 tháng 4, Tổng thống Donald Trump công bố hai mức thuế bổ sung, với mong muốn “đem lại sự độc lập” cho nền kinh tế Mỹ. Mức thuế cơ sở 10% được áp rộng rãi, còn mức thuế bổ sung lại tăng theo quan điểm của chính quyền Mỹ về “thương mại không công bằng”.

Theo Reuters, các quy định này có hiệu lực từ ngày 5 tháng 4, và tiếp tục tăng vào ngày 9 tháng 4 đối với những nước có chênh lệch thuế quan hay thâm hụt thương mại nghiêm trọng với Mỹ. Ước tính hơn 60 quốc gia chịu ảnh hưởng, trong đó Việt Nam bị đánh thuế tới 46%, Lào 48%, Campuchia 49%.

Trung Quốc, vốn đã có thuế 20%, nay bị áp thêm 34%, nâng tổng mức thuế lên 54%. Canada và Mexico đang gánh 25% từ trước, lần này tạm thời không bị áp thêm.

Đáng chú ý, Mỹ lập luận rằng mức thuế này dựa trên các loại thuế mà những quốc gia kia đang áp lên hàng hóa Mỹ, nhưng cách tính chi tiết vẫn chưa rõ ràng. Giới quan sát cho rằng động thái này có thể chỉ là đòn bẩy chính trị nhằm tạo áp lực đàm phán.

Ngay sau khi thông báo, phản ứng từ các nước rất đa dạng: Anh và Úc mong muốn đối thoại, còn châu Âu lại cứng rắn và cân nhắc biện pháp trả đũa. Riêng với Việt Nam, mọi chuyện phức tạp hơn vì Mỹ là một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất. Nếu không có giải pháp kịp thời, doanh nghiệp nội địa sẽ chịu ảnh hưởng rõ rệt.

Để tìm hiểu sâu hơn, các phóng viên đã có cuộc phỏng vấn với ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán Yuanta, về dự báo tác động thuế mới của Mỹ đối với kinh tế Việt Nam.

Phân Tích Của Chuyên Gia

Ông Minh cho biết, Việt Nam bị đánh thuế 46% không quá bất ngờ: “Mức thuế quan trung bình mà Mỹ áp lên hàng Việt Nam chỉ khoảng 3,3%, trong khi ta áp khoảng 9,5%. Hơn nữa, Việt Nam nằm trong nhóm nước có thâm hụt thương mại lớn với Mỹ. Do vậy, chúng ta dễ bị đưa vào danh sách tăng thuế.”

Song, 46% rõ ràng vẫn là một con số đáng lo ngại. Đây là dấu hiệu cho thấy Mỹ đang muốn gây sức ép, buộc Việt Nam đàm phán các điều khoản có lợi hơn cho họ.

Khi được hỏi về ngành bị ảnh hưởng mạnh nhất, ông Minh chỉ ra linh kiện điện tử – đặc biệt liên quan đến các doanh nghiệp FDI như Samsung, LG – sẽ chịu tác động nặng nề. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh: “90% xuất khẩu linh kiện điện tử từ Việt Nam là của doanh nghiệp FDI. Họ khó rút đi vì chi phí di dời rất lớn, trong khi Việt Nam đã trở thành trung tâm lắp ráp công nghệ quan trọng.”

Ngoài ra, dệt may, da giày, và các mặt hàng thủy sản (như tôm) sẽ gặp rủi ro không nhỏ. Nhiều trong số này đang có thuế suất thấp, nên khi tăng thuế lên mức cao, lợi thế giá rẻ mất đi, khiến sức cạnh tranh sụt giảm.

Nói về đồ gỗ, ông Minh nêu quan ngại tương tự: “Chúng ta cũng đang có một số mặt hàng gỗ từng bị Mỹ áp thuế chống bán phá giá. Mức tăng mới, nếu áp cho đồ gỗ, sẽ đẩy chi phí lên cao, ảnh hưởng đến khả năng duy trì thị phần.”

Chính phủ Việt Nam đề ra mục tiêu tăng trưởng GDP 8% năm 2025. Tuy nhiên, mức thuế 46% có thể là một rào cản lớn. Thực tế, chỉ cần thuế tăng trung bình 13% đã có thể làm giảm 1% tăng trưởng GDP. Con số 46% khiến nhiều nhà hoạch định chính sách lo ngại.

Việt Nam đang phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Khi chi phí tăng, sức cạnh tranh giảm, doanh nghiệp sẽ phải cắt giảm sản xuất hoặc chuyển hướng thị trường. Cả hai kịch bản này đều ảnh hưởng đến việc làm, thu nhập của người lao động.

“Tôi nghĩ, rủi ro lớn nhất là các ngành xuất khẩu chủ lực buộc phải thu hẹp đơn hàng, khiến công nhân gặp khó. Tuy nhiên, chúng ta cần chờ danh mục chi tiết về mặt hàng bị áp thuế, vì có thể chỉ một số lĩnh vực bị đánh nặng.”

Khi giá hàng hóa đầu vào, chi phí vận chuyển tăng, hệ quả tất yếu là lạm phát tăng. Dù trước mắt, người tiêu dùng Mỹ sẽ chịu tác động chính vì giá hàng nhập khẩu từ Việt Nam cao hơn, nhưng nếu bất ổn kéo dài, người dân Việt Nam cũng bị liên lụy. “Giá cả đầu vào tăng, hàng nội địa có thể mất lợi thế cạnh tranh. Mặt khác, các doanh nghiệp Mỹ cũng đối mặt giá thành cao hơn, không loại trừ khả năng giảm nhập khẩu. Tất cả đều dây chuyền tới túi tiền người lao động.”

Hồi Cố Về Công Cụ Thuế Của Mỹ

Trong lịch sử, Mỹ không ít lần sử dụng chính sách thuế như công cụ bảo hộ. Ông Trump đề cập việc từng áp mức thuế 20% năm 1933 – khiến nền kinh tế thế giới rơi vào suy thoái. Lần này, Washington được cho là rút kinh nghiệm, nên chỉ đưa ra mức thuế cơ sở 10%.

Nhưng việc cộng thêm phần trăm tùy theo từng nước lại làm nhiều đối tác lo ngại. Dù vậy, đằng sau chính sách thuế cứng rắn này vẫn có “khe hở” đàm phán. Ông Minh nhấn mạnh: “Nếu các nước, trong đó có Việt Nam, đạt được thỏa thuận thương mại mới, Mỹ có thể rút hoặc giảm bớt thuế. Đây là đòn bẩy nhằm buộc các nước điều chỉnh chính sách thuế quan với hàng Mỹ.”

Giải Pháp Cho Doanh Nghiệp Và Chính Phủ

Trước tình thế bị áp thuế tới 46%, doanh nghiệp Việt Nam không thể ngồi yên. Dưới đây là một số giải pháp đã được chuyên gia đề cập:

1. Nâng cao chất lượng sản phẩm: Khi giá cả không còn là lợi thế, chất lượng đóng vai trò quyết định. Các công ty cần đầu tư cải tiến, đảm bảo tiêu chuẩn quốc tế.
2. Tận dụng hiệp định thương mại: Với hàng loạt FTA đã ký (EVFTA, CPTPP…), Việt Nam có thể khai thác thị trường châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc. Điều này giúp giảm phụ thuộc vào Mỹ.
3. Cải thiện chuỗi cung ứng: Doanh nghiệp cần tối ưu chuỗi cung ứng để giảm chi phí, duy trì khả năng cạnh tranh, ngay cả khi mức thuế tăng.
4. Đàm phán song phương: Để được giảm mức thuế, chính phủ cần tiếp tục tăng cường ngoại giao với Mỹ. Đây là điểm mấu chốt giảm “sốc” cho doanh nghiệp.
5. Đẩy mạnh công nghệ và dịch vụ: Những mảng như công nghệ thông tin, dịch vụ phần mềm không chịu tác động thuế quan bằng hàng hóa vật chất. Điều này tạo cơ hội cho mảng dịch vụ chiếm ưu thế hơn trong cơ cấu xuất khẩu.

Góc Nhìn “Nguy Cơ Hay Cơ Hội”

Bên cạnh thách thức, đây cũng có thể là chất xúc tác để Việt Nam định hình lại mô hình tăng trưởng. Nhiều chuyên gia cho rằng nền kinh tế Việt Nam đã dựa quá nhiều vào lợi thế lao động giá rẻ và thuế suất thấp, trong khi thiếu động lực nâng cấp công nghệ.

Đối diện mức thuế mới, doanh nghiệp phải “bứt lên” trong khâu nghiên cứu và phát triển. Điều này góp phần xây dựng thương hiệu, nâng cao vị thế hàng Việt.

“Mỹ là thị trường 136 tỷ USD xuất khẩu, trong khi Việt Nam nhập chỉ 13 tỷ USD từ họ. Chúng ta đang hưởng lợi lớn, nhưng cũng có rủi ro rất lớn. Đây là lúc cần thỏa hiệp, linh hoạt để duy trì mối quan hệ tốt, tránh kịch bản căng thẳng kéo dài.”

Người Dân Bình Thường Sẽ Thấy Ảnh Hưởng Ra Sao?

Nhiều người lo lắng rằng thuế quan nghe có vẻ “vĩ mô”, liệu có ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày. Theo ông Minh, hệ lụy trước mắt có thể chưa rõ ràng, nhưng nếu căng thẳng thương mại leo thang:

• Doanh nghiệp phải cắt giảm lao động, giảm lương do xuất khẩu chững lại
• Hàng tiêu dùng nhập khẩu (đặc biệt là công nghệ, thiết bị) có thể đắt lên
• Dòng vốn FDI giảm tốc nếu tranh chấp kéo dài

“Trong một tuần, một tháng, có thể dân thường chưa cảm nhận rõ. Nhưng nếu lệnh thuế kéo dài, sự cạnh tranh giảm sút sẽ dần ảnh hưởng túi tiền, nhất là với người lao động trong ngành xuất khẩu.”

Quan Hệ Việt – Mỹ Có Trở Nên Căng Thẳng?

Theo quan điểm của nhiều chuyên gia, hai nước khó đi đến kịch bản “đối đầu” vì lý do đơn giản: Việt Nam cần thị trường Mỹ, trong khi Mỹ cũng đang ưa chuộng những lợi thế sản xuất của Việt Nam.

“Chúng ta xuất 136 tỷ USD và chỉ nhập 13 tỷ USD hàng hóa Mỹ. Nếu căng thẳng, Việt Nam tổn thất nhiều hơn. Việc đàm phán, nhượng bộ lẫn nhau là không tránh khỏi.”

Mỹ cũng hiểu rằng nhiều doanh nghiệp FDI đang đầu tư tại Việt Nam. Việc ép thuế quá mức có thể ảnh hưởng gián tiếp đến các tập đoàn lớn vốn đang coi Việt Nam là trung tâm sản xuất linh kiện toàn cầu.

Lối Thoát Nằm Ở Đâu?

Giới chức Việt Nam dự kiến sẽ nhanh chóng thương thảo với đại diện Mỹ, tiếp tục giảm thuế nhập khẩu hàng hóa Mỹ, hoặc đưa ra các ưu đãi phù hợp. Đây là xu hướng đôi bên cùng có lợi, giúp duy trì luồng hàng hóa ổn định.

Ngoài ra, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu sang châu Âu, châu Á – Thái Bình Dương sẽ là chiến lược căn cơ. Trong bối cảnh thương mại thế giới biến động, giảm phụ thuộc vào một thị trường là nguyên tắc sống còn.

Như vậy, dù mức thuế 46% gây “địa chấn” ngay từ đầu năm, Việt Nam hoàn toàn có thể biến thử thách thành cơ hội. Không chỉ giải quyết tức thời, đây là lúc tái cấu trúc, tập trung vào sản phẩm giá trị cao, hàm lượng chất xám lớn, xây dựng nền kinh tế bền vững và ít rủi ro hơn.

Mỹ áp thuế 46% lên hàng Việt Nam là lời cảnh tỉnh về việc quá phụ thuộc vào một thị trường duy nhất. Các ngành linh kiện điện tử, dệt may, hải sản sẽ đối diện thách thức lớn, song nếu tăng cường đàm phán, nâng cao chất lượng và đẩy mạnh cải tiến công nghệ, Việt Nam có thể tìm thấy cơ hội trong khủng hoảng.

Khi cạnh tranh về giá không còn là “chìa khóa” duy nhất, thúc đẩy chất lượng, đa dạng hóa đầu ra và tích cực hợp tác quốc tế sẽ giúp Việt Nam vững vàng hơn trong cuộc chơi toàn cầu.